Μ. Καραγάτσης - Ένας τολμηρός συγγραφέας για την εποχή του

Της Βασιλικής Παππά

Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη γέννηση του Καραγάτση (φιλολογικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Ροδόπουλου). Ο Καραγάτσης ήταν ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της γενιάς του 1930. Η τόλμη με την οποία χρησιμοποιούσε τις λέξεις τον έκανε να ξεχωρίσει αμέσως. Η γραφή του υπήρξε αρκετά τολμηρή για τα δεδομένα της εποχής του.

Γεννήθηκε το 1908 στην Αθήνα, αλλά η καταγωγή του ήταν από τη Λάρισα. Σπούδασε νομικά στη γενέτειρά του και στο Παρίσι. Εργάστηκε ως νομικός σύμβουλος σε ασφαλιστική εταιρεία στον Πειραιά και, ύστερα απ’ τον πόλεμο, σε διαφημιστική εταιρεία της Αθήνας. Παράλληλα με τη συγγραφή βιβλίων, δημοσίευσε σε αθηναϊκές εφημερίδες ταξιδιωτικές εντυπώσεις και κρατούσε συχνά τις στήλες της κριτικής του Θεάτρου.

Το γεγονός ότι δεν είχε βιοποριστικά προβλήματα, του επέτρεψε να εκδώσει 25 βιβλία μέσα σε 25 χρόνια λογοτεχνικής δημιουργίας παραμένοντας σταθερός στην κλασική, παραδοσιακή φόρμα της πεζογραφίας, όπως τη διαμόρφωσαν οι μεγάλοι Ευρωπαίοι τεχνίτες του είδους. Από το πρώτο κιόλας βιβλίο του καταφαίνονται ορισμένα χαρακτηριστικά, που θα αποτελέσουν γνωρίσματα και της μετέπειτα πεζογραφίας του: η άνετη, ρέουσα αφήγηση, η αληθοφάνεια της πλοκής, το διάχυτο ερωτικό κλίμα, αλλά και κάποια ατημελησία και προχειρότητα στο ύφος και την έκφραση.

Τα σπουδαιότερα από τα έργα του είναι: «Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν», «Γιούγκερμαν», «Τα στερνά του Γιούγκερμαν» (1940). Ο Γιούγκερμαν προβλήθηκε από την ΕΡΤ τη δεκαετία του ’70 με τον Αλέκο Αλεξανδράκη στον ομώνυμο ρόλο. Μια τηλεοπτική σειρά σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη, που δυστυχώς δεν υπάρχει πλέον σωσμένη στα αρχεία της δημόσιας τηλεόρασης. Ο Γιούγκερμαν ως ήρωας είναι περισσότερο σύνθετος και πολύπλοκος από τον κάπως επίπεδο και μονοδιάστατο Λιάπκιν, που αυτοκτονεί χωνεμένος στην περιορισμένη ζωή του Θεσσαλικού κάμπου. Ως τον πόλεμο του ’ 40, ο συγγραφέας έχει προσφέρει στη νεοελληνική λογοτεχνία δύο μυθιστορηματικούς τύπους με έντονη κοσμοπολίτικη χροιά, ενώ στην παραγωγή του έχουν προστεθεί η συλλογή διηγημάτων «Το συναξάρι των αμαρτωλών» (1935) και το μυθιστόρημα «Χίμαιρα» (1936), καθώς και τα διηγήματα «Η λιτανεία των ασεβών» (1940), «Ο κίτρινος φάκελος». Ο Κώστας Κουτσομύτης στις αρχές της πορείας της ιδιωτικής τηλεόρασης μεταφέρει τον «Κίτρινο Φάκελο». Μία από τις πιο πετυχημένες μεταφορές λογοτεχνικού έργου με πλήθος γνωστών ηθοποιών στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, όπως ο Γιώργος Κιμούλης, ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος και η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.

Ο Καραγάτσης πέθανε το 1960, σε ηλικία 52 χρονών από καρδιακή προσβολή, αφήνοντας μισοτελειωμένο το μυθιστόρημά του «Το Δέκα», που θεωρείται το καλύτερο απ’ όσα έγραψε. Η τηλεοπτική μεταφορά του «10» φέτος έχει κερδίσει πολλές θετικές κριτικές. Λέγεται ότι ο Καραγάτσης, προκειμένου να ολοκληρώσει αυτό το βιβλίο κατέβαινε καθημερινά στο λιμάνι του Πειραιά, για να «γεμίζει» με εικόνες από την καθημερινή δραστηριότητα στους δρόμους και τις γειτονιές της περιοχής.

Η πλούσια φαντασία του και η ικανότητά του να συνδυάζει την περιπετειώδη πλοκή με τη φυσική εξέλιξη του λόγου μέσα από ζωηρές εικόνες, έκαναν τα έργα του να διαβάζονται και να εκδίδονται μέχρι σήμερα. Ο πρόωρος όμως χαμός του στέρησε τη λογοτεχνία, και ειδικά την πεζογραφία, από έναν εκλεκτό δημιουργό.